"Kapıyı kilitledim mi?"
"Ocağı söndürdüm mü?"
"Ütünün fişini çektim mi?"
Her eylemden sonra kendimize bu tür sorular sorduğumuz, yaptığımız işi tekrar tekrar kontrol ettiğimiz zamanlar olur. Kontroller aşırıya varmadığı sürece normaldir ve hatalarımızı düzeltmemizi sağlar. Ama ütünün fişini çektiğimizi tekrar tekrar gördüğümüz ve bildiğimiz halde zihnimizde hala "Ya çekmediysem!" şeklinde düşünceler oluşuyorsa hayatımızın akışı sekteye uğrar, ruh sağlığımız bozulur. Bu tür düşünceler evham ya da takıntıdır.
Takıntılar gittikçe daha geniş alanlara yayılabilir. "Benden bahsediyorlar!" "Hakkımda dedikodu yapıyorlar!" "Aleyhime bir şeyler yapacaklar!" gibi düşünceler somut gözlem ve şahitliğe dayanmıyorsa tamamen evhamdır. Kurtulmamız, zihnimizden söküp atmamız gereken olumsuz düşüncelerdir.
Resim Grae Dickason tarafından Pixabay'a yüklendi |
Ne yazık ki düşüncelerimizin bir kısmı kontrolümüz dışında otomatik olarak ortaya çıkar ve bu düşünceler genellikle hayatın gerçekleriyle çelişki halindedir. Artık kontrolü adete bir otomatik pilot devralmıştır. Çocukluk çağlarından itibaren zihne giren düşünce tohumları bilinçaltına atılır, bu tohumlar orada mayalanır, farklı şekillere bürünür, takıntı ve evham halini alır, hayatın sonraki yıllarında beklenmedik zamanlarda beklenmedik şekilde ortaya çıkarlar.
Genellikle etkinliklerden, işten, meşguliyetten uzak olduğumuz, kendimizle baş başa kaldığımız zamanlarda hayal gücümüz düşüncelerimizi tetikler. Düşündüklerimize inanmaya ve onlara uygun gelen davranışlar sergilemeye başlarız. Her şey ilkin düşüncede başlar. Düşünceler gerçeklere ne kadar uygunsa ruh sağlığı o kadar dengede olur. Gerçek dışı evhamlarla boğulup bunaldığımız gibi gerçeğe uygun düşüncelerle sağlığımızı ve üretkenliğimizi, moral ve motivasyonumuzu muhafaza ederiz, topluma uyum sağlarız.
Kendini tanıma, kendini çözümleme ve kontrol altına almanın ilk adımıdır. Etiketleme yöntemi, bu kapsamda evhamlarla bilinç düzeyinde başa çıkmada temel ve ilk adımlardandır.
Hayatın akışı içinde hangi düşüncenin gerçek, hangi düşüncenin evham olduğuna pek dikkat etmeyiz. Kaybettiğimiz nokta burasıdır. Evhamı evham, gerçeği gerçek olarak zihnimizde etiketleyebilirsek kontrolü otomatik pilottan kendimize devretmiş oluruz. İnsan zihni olumlu bildiklerini sürdürme, olumsuz bildiklerini durdurma eğilimdedir.
"Ütünün fişini çektim mi?" Bu soru ilk kez aklıma geldiğinde normaldir. Zihnimde "normal" olarak etiketliyorum. Gidip kontrol ediyorum. Fişi çekmişim. Başka odaya geçiyorum. Tekrar aynı soru: "Ütünün fişini çektim mi?" Kontrolden sonra fişi çektiğimi gördüğüm halde aynı soru zihnimde belirdiği için bu düşünceyi "evham" olarak etiketliyorum. Etiketleme alışkanlık halinde geldiğinde evhamlarla mücadele başlamış olur. Sonunda savaşı kazanan biz oluruz. Diğer düşünceleri de etiketlemek faydalı olur. Örneğin faydalı düşünceler "olumlu" etiketiyle belirgin hale getirilebilir.
Herkes kendi etiket sistemini kendisi yapabilir. Örnek olarak şu etiketler kullanılabilir:
- Evham: Takıntılar, gerçekliği kanıtlanmamış, gözleme dayanmayan veya gözlemlere aykırı düşünceler.
- Normal: Olumlu veya olumsuz tarafı olmayan düşünce akışları.
- Olumlu: Motive eden, huzur veren, amaçlara dönük, pozitif düşünceler.
Düşünceleri etiketlemek; onları sınıflandırmak, ölçmek, değerlendirmek anlamına gelir. Etiketleme yöntemi ile düşüncelerimize olumlu veya olumsuz notlar vermiş oluruz. Zihnimizde olumlu etiketler ödül, olumsuz etiketler ceza işlevi görür. Ödüllendirilen düşünceler gelişme, cezalandırılan düşünceler sönme eğilimi gösterir.
ÖNEMLİ NOT: Takıntılar, evhamlar çok aşırıysa ve kontrol edilemiyorsa uzman yardımı almak; psikolojik danışmalara katılmak, psikologlara ve/veya psikiyatristlere başvurmak gerekir.